10. RASABHEDIYAM - रसभेदीयं / CLASSIFICATION OF TASTES

10. RASABHEDIYAM - रसभेदीयं / CLASSIFICATION OF TASTES


RASOTPATTI - FORMATION OF TASTES

क्ष्माम्भो अग्नि क्ष्मा अम्बुतेजः ख वायु अग्न्यनिलगोनिलैः
द्वयोल्बणैः क्रमात् भूतैः मधुरादि रसोद्भवः

·      Madhura and other rasas get formed from the combination of 2 bhutas / primary elements respectively in the following manner

1. ksma / prthvi + ambu / ap = madhura / sweet
2. agni /tejas + ap = amla / sour
3. ap + tejas - lavana / salt
4. kha / akasa + vayu = tikta / bitter
5. agni + anila / vayu = katu / pungent
6. go / prthvi + anila / vayu = kashaya / astringent


RASA LAKSHANA / CHARACTERISTICS OF TASTES

1. MADHURA RASA

तेषां विद्यात्द्रसं स्वादुं यो वक्त्रमनुलिम्पति
आस्वाद्यमानो देहस्य ह्लादनो अक्षप्रसादनः
प्रियः पिपीलिकादीनम्


a)वक्त्रमनुलिम्पति आस्वाद्यमानो - is understood by its sticking to the inside of the mouth

b)देहस्य ह्लादनो  - provide a feeling of pleasure to the body

c) अक्षप्रसादनः  - comfort to the sense organs

d) प्रियः पिपीलिकादीनम् - is liked even by ants



2. AMLA RASA

अम्लःक्षालयते मुखम्
हर्षणो रोमदन्तानां अक्षिभ्रुवनिकोचनः

a)क्षालयते मुखम् - makes the mouth watery
b)हर्षणो रोमदन्तानां - causes horripilations and tingling of teeth
c) अक्षिभ्रुवनिकोचनः - leads to closing of eyes and brows



3.LAVANA RASA

लवणः स्यन्दयत्यास्यं कपोलगलदाहकृत्

a)स्यन्दयत्यास्यं  - causes more moisture in the mouth / increased salivation
b)कपोलगलदाहकृत् - burning sensation in the cheeks and throat


4.TIKTA RASA

तिक्तो विशदयत्यास्यं रसनं प्रतिहन्ति च

a. विशदयत्यास्यं - cleanses the mouth
b. रसनं प्रतिहन्ति च - destroys the organ of taste/ makes the perception of other tastes impossible



5.KATU RASA

उद्वेजयति जिह्वाग्रं कुर्वांश्चिमिचिमां कटुः
स्रावयति अक्षिनासास्यं कपोलौ दहतीव च

a. उद्वेजयति जिह्वाग्रं - excites the tip of the tongue
b. कुर्वांश्चिमिचिमां - causes irritation
c.  स्रावयति अक्षिनासास्यं - brings out secretions from the eyes, nose and mouth
d. कपोलौ दहतीव - causes burning sensation of the cheeks



6. KASHAYA RASA

कषायो  जडयेत् जिह्वां कण्ठस्रोतो विबन्धकृत्


a. जडयेत् जिह्वां - inactivates the tongue / dimnishes the capacity of taste perception
b.कण्ठस्रोतो विबन्धकृत् - causes obstructions of the passage in throat



RASA KARMA / ACTIONS OF TASTES

1. MADHURA RASA

मधुरो रसः
आजन्मसात्म्यात्  कुरुते धातूनां प्रबलं बलम् 
बालवृद्ध क्षत क्षीण वर्ण केश इन्द्रिय ओजसाम्
प्रशस्तो बृंहणः कण्ठ्यः स्तन्य संधानकृत गुरुः
आयुष्यो जीवनः स्निग्धः पित्तानिल विषापहः



1.आजन्मसात्म्यात् - being accustomed since birth
2 कुरुते धातूनां प्रबलं बलम्.  - produces greater strength in dhatus

3. is very valuable for
·      बाल - children
·      वृद्ध  - aged
·      क्षत - wounded
·      क्षीण - emaciated

4.  is good for the   
·      वर्ण - complexion
·      केश - hair
·      इन्द्रिय - sense organs
·      ओजसाम् - ojas

5.प्रशस्तो बृंहणः  - causes stoutness of the body
6  कण्ठ्यः  - . good for the throat
7 स्तन्य - . Increases breast milk
8 संधानकृत.-  unites broken things - fracture of bones etc.

9. गुरुः not easily digestible
10.आयुष्यो - prolongs life
11. जीवनः - helps life activities
12. स्निग्धः - is unctous 

13.पित्तानिल विषापहः - mitigates
·      pitta
·      vata
·      visha


EXCESS USE

कुरुते अत्युपयोगेन स मेदः श्लेष्मजान् गदान्
स्थौल्य अग्निसाद संन्यास मेहगण्डअर्बुदादिकान्

1.मेदः श्लेष्मजान् गदान्  - produces diseases arising from fat and kapha
2. स्थौल्य - obesity
3. अग्निसाद -  dyspepsia
4. संन्यास - unconsciousness
5.मेह - diabetes
6.गण्ड - enlargement of glands of the neck
7. अर्बुदादिकान् - malignant tumor



2. AMLA RASA


अम्लोअग्निदीप्तकृत् स्निग्धो हृद्यः पाचनरोचनः
उष्ण वीर्यं हिम स्पर्शः प्रीणनः क्लेदनो लघुः
करोति कफपित्तास्रंमूढवातानुलोमनः
सो अत्यभ्यस्तस्तनोः कुर्यात्शैथिल्यं तिमिरं भ्रमम्
कण्डु पाण्डुतव विसर्प शोफ  विस्फोट तृट ज्वरान्


AMLA (SOUR)

1.   अग्निदीप्तकृत् - stimulates the Agni – (digestive activity),
2.स्निग्ध - is unctuous,
3.हृद्यः - good for the heart,
4.पाचन - digestive,
5.रोचनः- appetizer,
6.  उष्ण वीर्यं - hot in potency, 
7.हिम स्पर्शः - cold on touch ( relieves burning sensation),
8.  प्रीणनः - happiness
9.  क्लेदनो - causes moistening,
10. लघुः - is easy for digestion,
11. करोति कफपित्तास्रं -  causes aggravation  of Kapha, Pitta
Asra (blood)
12.मूढवातानुलोमनः - makes the inactive Vata move downwards.



सो अत्यभ्यस्तस्तनोः कुर्यात्शैथिल्यं तिमिरं भ्रमम्
कण्डु पाण्डुतव विसर्प शोफ  विस्फोट तृट ज्वरान्

causes

1.   looseness of the body,
2. त्शैथिल्यं / loss of strength,
3. तिमिरं / blindness,
4. भ्रमम् / giddiness,
5. कण्डु / itching (irritation),   
6. पाण्डुतव / pallor / anaemia
7. विसर्प / Visarpa – Herpes,spreading skin disease,
8.  शोफ / swellings,
9. विस्फोट / Visphota (small pox),
10. तृट / thirst
11.ज्वरान् / fevers.



SALT TASTE – LAVANA RASA :

लवणः स्तंभ संङ्घात बन्ध विध्मापनो अग्निकृत्
स्नेहनः स्वेदनः तीक्ष्णो रोचनश्च्छेदभेदकृत्
सो अतियुक्तो अस्रपवनं खलितं पलितं वलिम्
तृट कुष्ठ विष विसर्पान् जनयेत्क्षपयेद् बलम्

LAVANA

1.   relieves rigidity,
2. clears the obstructions of the channels and pores,
3. increases digestive activity,
4. lubricates,
5. causes sweating,
6. penetrates deep into the tissues,
7. improves taste, 
8.  new growth,
9. abscess etc.).

Used in excess,

    it causes

a. vitiation of Asra (blood) and Vata,
b. causes baldness,
c.  graying of hair,
d. wrinkles of the skin,
e.  thirst,
f.  skin diseases,
g. effect of poison,
h. Visarpa – Herpes, spreading skin disease and
i.   decrease of strength of the body.


BITTER TASTE: Tikta


तिक्तः स्वयं अरोचिष्णुः अरुचिं कृमि तृट विषम्
कुष्ठ मूर्छा ज्वरोत्क्लेशदाह पित्त कफान् जयेत्
क्लेद मेदो वसा मज्जा शक्रुन्मूत्रोपशोषणः
लघुर्मध्यो हिमो रूक्षः स्तन्यककण्ठविशोधनः
धातुक्षय अनिलव्याधीन् अतियोगात्करोति सः



1.   by itself is not tasty,
2. but it cures anorexia,
3. worms,
4. thirst,
5. poison,
6. skin diseases,
7. loss of consciousness,
8.  fever,
9. nausea,
10.burning sensations;


11.mitigates Pitta and Kapha,
12.          dries up moisture,
13.          fat,
14.          muscle-fat marrow,
15.          faeces and
16.           urine;
17.          is easily digestible,
18.           increases intelligence,
19.           cold in potency,
20.         dry (causes dryness),
21.          cleanses breast milk, and throat.



USED IN EXCESS
        
     it causes

·      depletion of Dhatus (tissues) and
·      diseases of Vata origin



ACTIONS OF PUNGENT TASTE – KATU RASA KARMA –


कटुः गलामय उदर्द कुष्ठ अलसक शोफजित्
व्रण अवसादनः स्नेहमेदः क्लेदोपशोषणः
दीपनः पाचनो रुचयः शोधनो अन्नस्य शोषणः
छिन्नाति बन्धान् स्रोतांसि विवृणोति कफापहः
कुरुते सो अतियोगेन तृष्णां शुक्रबलक्षयम्
मूर्च्छां आकुञ्चनं कम्पं कटिपृष्ठादिषु व्यथाम्

Pungent cures

1.   diseases of throat,
2. allergic rashes,
3. leprosy and other skin diseases,
4. Alasaka (a kind of indigestion),
5. swelling (odema);
6. reduces the swelling of the ulcers,

7. dries up
·      the unctuousness (greasiness),
·      fat, and
·      moisture (water);

8.  increases hunger,
9. it is digestive,
10.    improves taste,
11.Shodhana (cleansing, eliminates the Dosas),
12.    dries up moisture of the food,
13.    breaks up hard masses,
14.    dilates (expands) the channels and
15.    balances Kapha.

By over use, it causes

a.  thirst,
b. depletion of Sukra (reproductive element, sperm) and strength,
c.  fainting (loss of consciousness)
d. contractures,
e.  tremors and
f.  pain in the waist, back



ACTIONS OF ASTRINGENT TASTE – KASHAYA RASA KARMA

कषायः पित्तकफहा गुरुरस्र विशोधनः
पीडनो रोपणः शीतः क्लेद मेदोविशोषणः
आमसंस्तम्भनो ग्राहि  रूक्षोअति  त्वक्प्रसादनः

Kashaya (astringent)
a.  balances Pitta and Kapha,
b.  it is not easily digestible;
c.   cleanses the blood,
d.  causes squeezing and healing of ulcers (wounds),
e.   has cold potency,
f.   dries up the moisture and fat,
g.    hinders the digestion of undigested food.
h.  is water absorbent, thereby causing constipation,
i.   dry
j.   and cleanses the skin too much.


करोति शीलितः स अति विष्टंभाध्मान ह्रुद्रुजः
तृट  कार्श्य पौरुष भ्रंश स्रोतोरोध मलग्रहान्

Used in excess, it causes

a.  stasis of food without digestion,
b.  flatulence,
c.   pain in the heart region,
d.  thirst,
e.   emaciation,
f.   loss of virility,
g.  obstruction of the channels
h.  and constipation.


MADHURA GANA – GROUP OF SWEET SUBSTANCES:

घृत हेम गुडाक्षोडमोचचोचपरूषकम्
अभीरुवीरा पनस राजादनबलात्रयम्
मेदे चतस्रः पर्णिन्योजीवन्ती जीवक ऋषभौ
मधूकं मधुकं बिम्बी विदारी श्रावणीयुगम्
क्षीर शुक्ला तुगाक्षीरी क्षीरिण्यौ काश्मरी सहे
क्षीरेक्षुगोक्षुरक्षौद्रद्राक्षादिर्मधुरो गणः


1.   Ghrita (ghee, butter fat),
2. Hema (gold),
3. Guda (molasses),
4. Akshoda,
5.  Mocha,
6. Chocha,
7. Parushaka,
8.  Abhiru,
9. Vira,
10. Panasa,
11. Rajadana,
12.the three Bala  (Bala, Atibala and Nagabala),
13.The two Medas – Meda and Mahameda,
14.The four Parni – Shalaparni, Prishnaparni, Mudgaparni, Mashaparni,
15. Jivanti – Leptadenia reticulata,
16. Jivaka – Malaxis acuminata D.Don / Microstylis wallichii Lindl. ,
17. Rishabhaka,
18. Madhuka – Licorice – Glycyrrhiza glabra,
19. Madhuka – Madhuka longifolia,
20. Bimbi – Coccinia grandis / indica,
21. Vidari – Pueraria tuberosa,
22. the two Sravani – Mundi and Sravani,
23.  Ksheerasukla,
24.  Tugaksiri,
25.  the two Ksheerini,
26.  Gambhari,
27.  the two Saha,
28.  milk,
29.  sugarcane,
30.  Gokshura,
31.  Ksaudra,
32.  Draksa etc.



AMLA GANA – GROUP OF SOUR SUBSTANCES:

अम्लो धात्रीफलाम्लीकामातुलुङ्गाम्लवेतसम्
दाडिमं रजतं तक्रं चुक्रं पालेवतं दधि
आम्रमाम्रातकं भव्यं कपित्थं करमर्दकम्

1.   Dhatriphala – Amla,
2. Amlika – tamarind,
3. Matulunga,
4. Amlavetasa – Garcinia pedunculata Roxb. / Rheum emodi Wall.,
5. Dadima – Pomegranate – Punica granatum,
6. Rajata (Siver),
7. Buttermilk,
8.  Chukra,
9. Palevata,
10.   Dadhi – Curds,
11.Mango,
12.  Amrataka,
13.  Bhavya – Dillenia indica,
14.  Kapittha – Feronia limonia / Limonia acidissima,
15.  Karamardaka etc.




LAVANA GANA – GROUP OF SALTS :-

वरं सौवर्चलं कृष्णं बिडं सामुद्रमौद्भिदम्
रोमकं पांसुजं शीसं क्षारश्च लवणो गणः

1.   Varam (Saindhava – Rock Salt),
2. Sauvarcala (sochal salt),
3. Krishna (black salt)
4. Bida salt,
5. Samudra (table salt),
6. Audbhida,
7. Romaka,
8.  Pamshuja,
9. Seesa (lead) and
10.    Kshara (Alkalies)


TIKTA GANA – GROUP OF BITTERS :-

तिक्तः पदोली त्रायन्ती वालकोशीर चन्दनम्
भूनिम्बनिम्ब कटुका तगरा गुरुवत्सकम्
नक्तमाला द्विरजनी मुस्त मूर्वाटरूपकम
पाठापामार्गकांस्यायोगुडूचिधन्वयासकम्
पञ्चमूलं महाद्व्याघ्र्यौ विशाल अतिविषावचा

1.               Patoli,
2.               Trayanti – Gentiana kurroa,
3.               Valaka,
4.               Usira – Vetiveria zizanioides,
5.               Chandana – Sandalwood,
6.               Bhunimba – The creat (whole plant) – Andrographis paniculata,
7.               Nimba – Neem – Azadirachta indica,
8.                Katuka – Picrorhiza kurroa,
9.               Tagara – Indian Valerian (root) – Valeriana wallichi,
10.             Aguru,
11.              Vatsaka – Holarrhena antidysentirica,
12.            Naktamala,
13.            THE TWO RAJANI – haridra- Turmeric and daru haridra- tree turmeric,
14.            Musta – Nut grass (root) – Cyperus rotundus,
15.            Murva,
16.             Atarushaka – Adhatoda vasica,
17.            Patha – Cyclea peltata,
18.             Apamarga -  Prickly Chaff Flower – Achyranthes aspera,
19.             Kamsya (bronze),
20.           Ayas (iron),
21.            Guduchi – Tinospora cordifolia,
22.          Dhanvayasaka,
23.          Mahat Pancamula – Bilva, Agnimantha, Shyonaka, Gambhari, Patala
24.          the two Vyaghri – Brihati and Kantakari,
25.          Visala,
26.           Ativisha,
27.          Vacha etc.



KATU GANA – GROUP OF PUNGENTS :-

कटुको हिङ्गु मरिचकृमिजित पञ्चकोलकम्
कुठेराध्या हरितकाः पित्तं मूत्रमरुष्करम्

1.   Hingu – Asa foetida,
2. Maricha – Black pepper,
3. Krimijit – Vidanga,
4. Panchakola – Chitraka, Pippalmoola, Pippali, Chitraka and ginger,
5. leafy vegetables such as Kutheraka and others (mentioned in verse 103 of chapter 6 earlier),
6. Pitta (bile of animals),
7. Mutra (urines),
8.  Arushkara etc.



KASHAYA VARGA (GANA) – GROUP OF ASTRINGENTS:

वर्गःकषायः पथ्याक्षं शिरीषः खदिरो मधु
कदम्बोदुम्बरं मुक्ताप्रवालाञ्जनगैरिकम्
बालं कपित्थं खर्जूरं विसपद्मोत्पलादि च

1.        Pathya – Chebulic Myrobalan (fruit rind) – Terminalia chebula,
2.      Aksha – Terminalia bellirica,
3.      Shireesa,
4.      Khadira – Black catechu (heart wood extract) – Acacia catechu,
5.      Madhu (honey),
6.       Kadamba,
7.      Udumbara,
8.       Mukta (Pearls),
9.       Pravala (Coral),
10.    Anjana – Aqueous extract of Berberis aristata (antimony),
11.      Gairika – Purified Red Ochre,
12.    Bala kapittha,
13.   Kharjura – dates,
14.   Bisa – lotus stalk,
15.   Padma – Nelumbium speciosum,
16.    Utpala – Nymphaea stellata etc



General properties of tastes and exceptions:-

1.Madhura

मधुरं श्लेष्मलं प्रायो जीर्णाच्छालियवाहते
मुद्गात् गोधूमतः क्षौद्रात् सिताया जाङ्गलामिषात्

Generally, substances of sweet taste increase Kapha except

1.           old Shali (more than one year old rice) and
2.          Yava – Barley – Hordeum vulgare,
3.          Mudga (green gram),
4.          Godhuma (wheat),
5.          Kshaudra (honey),
6.          Sita (sugar) and
7.          meat of animals of desert – like lands.



2. AMLA

प्रायो अम्लं पित्तजननं दाडिमामलकाहते

Generally substances of sour taste aggravate Pitta, 

except

1.  Dadima – Pomegranate – Punica granatum and
2. Amalaka (Indian gooseberry).



3 . LAVANA

अपथ्यं लवणं प्रायः चक्षुषःअन्यत्र सैन्धवात्

Generally salts are bad for the eyes (vision) except

            1. Saindhava – Rock Salt.



4. TIKTA AND KATU

तिक्तं कटु च भूयिष्ठं अव्रुष्यं वातकोपनम्

ऋते अमृतापटोलीभ्यां शुण्ठीकृष्णा रसोनतः

·      Generally bitters and pungents are non-aphrodisiacs and aggravate (increase) Vata 

except for

1.           Amrita (Indian tinospora),
2.          Patoli,
3.          Shunthi (ginger),
4.          Krishna (long pepper) and
5.          Rasona – Garlic – Alium sativum.



6. kashaya


कषायं प्रायशः शीतं स्तम्भनं चाभ्यां विना


·                   Astringents are usually cold (in potency) and obstructive

– except

·      Abhaya – Chebulic Myrobalan (fruit rind) – Terminalia chebula


TASTES AND POTENCY

1. HOT POTENCY

रसाः कट्वम्ललवणा  विर्येणोष्णा यथोत्तरम्

Katu (pungent), Amla (sour), Lavana (salt) are of hot potency (Ushna Veerya (potency), each one, more so in their succeeding order;


2. COLD POTENCY

तिक्तः कषायो मधुरस्तद्वदेव च शीतलाः

Similarly Tikta (bitter), Kashaya (astringent) and Madhura (sweet) are cold in potency, each one more in their succeeding order.


3. RUKSHA

तिक्तः कटुः कषायश्च रूक्षा बद्धमलास्तथा

Tikta (bitter), Katu (pungent) and Kashaya (astringent) are dry and cause constipation (each one more so in their succeeding order)



4. SNIGDHA

पटु अम्लमधुराः स्निग्धाः सृष्टविण्मूत्रमारुताः

While Patu (salt), Amla (sour), Madhura (sweet) are unctuous and help elimination of faeces, urine and flatus, each one more so in their succeeding order.


5. GURU

पटोः कशायस्तस्माच्च मधुरः परमं गुरुः

Patu (salt), Kashaya (astringent) and Madhura (sweet) are heavy to digest, each one more so in their succeeding order



6. LAGHU

लघुरम्लः कटुस्तस्मात् तस्मादपि च तिक्तकः


While Amla (sour), Katu (pungent) and Tikta (bitter) are easy to digest, each one more so in their succeeding order



 RASA SAMYOGA SAMKHYA – NUMBER OF COMBINATION OF TASTES :-

संयोगाः सप्तपञ्चाशत्कल्पना तु त्रिषष्टिधा
रसानां यौगिकत्वेन  यथास्थूलं विभज्यते

The combination of tastes will be fifty seven, but their actual counting will be sixty three, on the basis of their usage (in daily routine of selection of drugs, planning of therapies etc.)


एकैकहीनास्तान् पञ्चदश यान्ति रस द्विके
त्रिके स्वादुर्दशाम्लः पटु त्रीन् पटुस्तिक्तं एककम्
चतुष्केषु दश स्वादुश्चतुरो अम्लः पटुः सकृत्
पञ्चकेष्वेकमेवाम्लो मधुरः पञ्च सेवते
द्रव्यमेकं षडास्वादामसंयुक्ताश्च षड्रसाः

·      eliminating 1 rasa at each combination , the number of combination of 2 rasas each will be 15

·      In the combination of 3 rasas each , it will be

10 with svadu

6 with amla

3 with lavana

1 with tikta

total 20

·      In the combination of 4 rasas

 it will be 10 with svadu

4 with amla

1 with lavana

total 15

·      in the combination of 5 rasas

it will be 1 with amla

5 with svadu

total 6

·      In the combination of all the 6 rasas

it will be one

Each rasa individually will be 6


Thus forming 63 combinations in total

षट् पञ्चका, षट् च प्रुथग्रसाः स्युश्चतुर्द्विकौ पञ्चदशप्रकारौ
मेदास्त्रिका विंशतिरेकमेव द्रव्यं षडास्वादमिति त्रिषष्ठि

TO SUM UP

The combination of 5 rasas it is 6
·      1 of six rasa individually
·      It is 15 of twos
·      It is 15 of fours
·      20 of threes
·      1 of all tastes together
·      Total = 63

Each taste separately = 6

1.   Madhura
2.   Amla
3.   Lavana
4.   Katu
5.   Tikta
6.   Kashaya

Combination of 2 tastes = 15

1.   Madhura + amla
2.   Madhura + tikta
3.   Madhura + lavana
4.   Madhura + kashaya
5.   Madhura + katu
6.   Amla + lavana
7.   Amla+ tikta
8.   Amla + katu
9.   Amla +kashaya
10. Lavana + tikta
11. Lavana + katu
12. Lavana +kashaya
13. Tikta + katu
14. Tikta+ kashaya
15.  Katu + kashaya


Combination of 3 tastes =20

1.   Madhura + amla + lavana
2.   Madhura+ amla  + tikta
3.   Madhura+ amla + katu
4.   Madhura + amla + kashaya
5.   Madhura+ lavana + tikta
6.   Madhura + lavana + katu
7.   Madhura+  lavana + kashaya
8.   Madhura + tikta + katu
9.   Madhura+ tikta + kashaya
10. Madhura + katu + kashaya
11. Amla+ lavana + tikta
12. Amla+ lavana + katu
13. Amla+ lavana +kashaya
14. Amla+ tikta + katu
15. Amla+ tikta + kashaya
16. Amla+ katu + kashaya
17. Lavana+ tikta + katu
18. Lavana+ tikta + kashaya
19. Lavana+ katu + kashaya
20. Tikta+ katu + kashaya

Combination of 4 tastes = 15

1.      Madhura + amla + lavana + tikta
2.      Madhura+ amla + lavana +katu
3.      Madhura+ amla + lavana +kashaya
4.      Madhura + amla + tikta+ katu
5.      Madhura+ amla + tikta+ kashaya
6.      Madhura+ amla + katu + kashaya
7.      Madhura+ lavana + tikta + katu
8.      Madhura+ lavana + tikta  + kashaya
9.      Madhura+ lavana+ katu + kashaya
10.    Madhura + tikta + katu + kashaya
11.    Amla+ lavana + tikta+katu
12.    Amla+ lavana + tikta + kashaya
13.    Amla+ lavana + katu + kashaya
14     Amla+ tikta + katu + kashaya
15.    Lavana + tikta + katu + kashaya

Combination of 5 tastes

1. Madhura + amla + lavana + tikta+ katu
2. Madhura + amla + lavana + tikta+kashaya
3. Madhura + amla + lavana +katu + kashaya
4. Madhura +  lavana + tikta+ katu + kashaya
5. Madhura + amla + tikta+ katu + kashaya
6. Amla  + lavana + tikta + katu + kashaya

Combination of 6 tastes =1

1.   Madhura + Amla  + lavana + tikta + katu + kashaya

ते रसानुरसतो रसभेदास्तारतम्यपरिकल्पनया च
संभवन्ति गणनां समतीता दोषमेषजवशादुपयोज्याः


·      These Rasa (primary tastes) and Anurasas (secondary tastes) in their proportional (more, moderate and less) combinations become innumerable. These are to be selected and used after considering the conditions of the Dosas and drugs (and therapies)